Ο Παιδοψυχίατρος είναι απόφοιτος Ιατρικής, ενώ ο Παιδοψυχολόγος είναι απόφοιτος Ψυχολογίας, συνήθως με συναφή μεταπτυχιακή εκπαίδευση. Η τεκμηρίωση διάγνωσης καθώς και η συνταγογράφηση των θεραπειών (εργοθεραπεία, λογοθεραπεία, ψυχοθεραπεία, ειδική αγωγή και φαρμακευτική αγωγή) γίνεται από τον Παιδοψυχίατρο και επικουρείται σε κάποιες περιπτώσεις και από τον Ψυχολόγο (π.χ. ψυχομετρικός έλεγχος).

Η ψυχοθεραπεία του παιδιού καθώς και η συμβουλευτική εργασία με τους γονείς, πραγματοποιούνται  και από τους δύο ειδικούς με την προϋπόθεση ότι έχουν σχετική εκπαίδευση σε κάποια τεκμηριωμένη ψυχοθεραπευτική προσέγγιση και ότι συνεχίζεται η εποπτεία της περίπτωσης από τον Παιδοψυχίατρο.

Μία ολοκληρωμένη παιδοψυχιατρική αξιολόγηση ολοκληρώνεται κατά μέσο όρο σε 3-4 ραντεβού, εφόσον δεν προκύπτει από την εκτίμηση ανάγκη για περαιτέρω εκτιμήσεις από λογοπεδικό, εργοθεραπευτή, ειδικό παιδαγωγό ή ψυχολόγο. Κατά το πρώτο ραντεβού, προσέρχονται οι γονείς μόνοι τους, προκειμένου να συζητήσουμε τις δυσκολίες του παιδιού και να ληφθεί ένα αναλυτικό ψυχοκοινωνικό ιστορικό, βήμα απαραίτητο για τη διαγνωστική διαδικασία. Επιπλέον και κατά περίπτωση, μπορεί να δοθούν ανιχνευτικά ερωτηματολόγια προς συμπλήρωση από γονείς, εκπαιδευτικούς ή και το ίδιο το παιδί όταν προκύπτουν ερωτηματικά κατά τη διαγνωστική διαδικασία ή χρειάζονται πληροφορίες για την εικόνα του παιδιού σε διάφορα πλαίσια.

Στο 2ο ή και 3ο ραντεβού πραγματοποιείται η ψυχιατρική αξιολόγηση του παιδιού. Με μεγαλύτερα παιδιά, που αποχωρίζονται χωρίς δυσκολία τους γονείς, η αξιολόγηση γίνεται μόνο με το παιδί, ο παιδοψυχίατρος χρησιμοποιεί την ελεύθερη κλινική του παρατήρηση, γλώσσα κατάλληλη για το αναπτυξιακό του επίπεδο και διαγνωστικές διαδικασίες προσαρμοσμένες  στην ηλικία του (ζωγραφική, παιχνίδι με κουκλόσπιτο, δυαδικό παιχνίδι με κανόνες κ.α.). Με μεγαλύτερους εφήβους, η διαδικασία ομοιάζει περισσότερο σε αυτή των ενηλίκων και αφορά συνήθως σε μια αδόμητη διαγνωστική συνέντευξη υπό μορφή συζήτησης, ενώ με τα πολύ μικρά παιδιά, η εκτίμηση μπορεί να αφορά στη δυάδα μητέρας- παιδιού και στην εκτίμηση της μεταξύ τους αλληλεπίδρασης.

Στο τελευταίο ραντεβού, συνήθως προσέρχονται μόνο οι γονείς, πραγματοποιείται η ανακοίνωση των διαγνωστικών συμπερασμάτων μας και διατυπώνονται οι θεραπευτικές μας προτάσεις για το παιδί, τους γονείς του ή και όλη την οικογένεια, που μπορεί να περιλαμβάνουν συνεδρίες  ψυχοθεραπείας, εργοθεραπείας λογοθεραπείας, ειδικής διαπαιδαγώγησης για το παιδί, συμβουλευτική για τους γονείς, οικογενειακή θεραπεία και φαρμακοθεραπεία.

Η τεκμηρίωση της φαρμακευτικής αγωγής στα παιδιά είναι περιορισμένη, πλην κάποιων εξαιρέσεων. Συνεπώς η πλειοψηφία των παιδιών που επισκέπτονται Παιδοψυχίατρο δεν λαμβάνουν και δεν θα λάβουν φαρμακευτική αγωγή.

Αντίθετα, οι ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις όταν πραγματοποιούνται από εκπαιδευμένους ειδικούς ψυχικής υγείας και είναι εστιασμένες στη δυσκολία, βοηθούν αποτελεσματικά τον μικρό ασθενή και την οικογένειά του.

Μεγαλύτεροι έφηβοι, είναι δυνατό να λάβουν φαρμακευτική αγωγή εάν αντιμετωπίζουν μείζονα ψυχοπαθολογία π.χ. σοβαρή κατάθλιψη, ψύχωση κ.α., πάντα όμως σε συνδυασμό με ψυχοθεραπεία και παρεμβάσεις στην οικογένεια.

Η διάρκεια της θεραπείας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Μόνο ένας από αυτούς είναι το είδος της ψυχοπαθολογίας που αντιμετωπίζει το παιδί και η οικογένειά του.

Άλλοι παράγοντες μπορεί να είναι ενδεικτικά, η οικογενειακή λειτουργικότητα, η παρουσία ψυχικής ανθεκτικότητας στο παιδί, η παρουσία υποστηρικτικού περιβάλλοντος, η χρονιότητα των δυσκολιών που αντιμετωπίζει, το είδος της ψυχοθεραπείας που επιλέγεται κάθε φορά, η θεραπευτική συμμαχία μεταξύ ψυχοθεραπευτή- παιδιού, αλλά και η προσωπικότητα παιδιού και θεραπευτή.

Μια από τις βασικότερες διαφοροποιήσεις της ψυχαναλυτικής ψυχοθεραπείας σε σχέση με τις άλλες τεκμηριωμένες ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις, όπως η συστημική ή η γνωσιακή- συμπεριφορική ψυχοθεραπεία, είναι ότι αναζητά το ασυνείδητο νόημα πίσω από τη συμπτωματολογία ή τη δυσλειτουργική συμπεριφορά.

Για την ψυχαναλυτική θεωρία, τα συμπτώματα είναι η έκφραση μιας ψυχικής σύγκρουσης και τα δυσλειτουργικά μοτίβα σχετίζεσθαι,  συνιστούν επαναλήψεις σχέσεων της παιδικής ηλικίας με τους σημαντικούς άλλους στο παρόν, που αναζητούν επανόρθωση. Η αποτελεσματικότητα και αυτής όπως και των άλλων ψυχοθεραπειών, έγκειται κυρίως στη ποιότητα της σχέσης που αναπτύσσεται μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου, τη λεγόμενη θεραπευτική συμμαχία και τελικά στο μεταξύ τους “ταίριασμα”.

Στην ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία, ο θεραπευόμενος προσ-καλείται να μιλήσει ελεύθερα, χωρίς λογοκρισία, χωρίς κάποια λογική και προκαθορισμένη σειρά και να αφήσει ελεύθερο το “ποτάμι” των σκέψεών του, το οποίο και παρακολουθεί μαζί με τον θεραπευτή του.

Μέσα από αυτή τη διαδικασία, δίνεται νέο νόημα σε “παλιά” προβλήματα ή επιχειρείται η κατασκευή νοήματος εκεί που έχει χαθεί π.χ. σε ψυχωσικές διαταραχές. Αυτό είναι τελικά που φέρνει και την επιθυμητή αλλαγή.

Όταν προτείνεται κάποια ψυχοθεραπευτική παρέμβαση στο παιδί (με συχνότητα συνήθως 1 φορά/ εβδομάδα), χρειάζεται και οι γονείς του παιδιού να βλέπουν έναν ειδικό για συμβουλευτική εργασία (συνήθως 1 φορά/ 14 ημέρες) και μάλιστα διαφορετικό από αυτόν του παιδιού. Οι λόγοι για αυτή τη σύσταση είναι αρκετοί:

Η ψυχοθερεπευτική σχέση του παιδιού με τον θεραπευτή του, χρειάζεται να προστατεύεται. Το περιεχόμενο των συνεδριών διέπεται από εμπιστευτικότητα, η οποία και δεσμεύει τον θεραπευτή του παιδιού από το να αποκαλύπτει στους γονείς “τι λέει το παιδί” στις συνεδρίες του. Το απόρρητο των συνεδριών γίνεται ακόμη πιο απόλυτο όταν οι συνεδρίες πραγματοποιούνται με εφήβους, για λόγους που αφορούν στην ανάγκη του εφήβου για διαφοροποίηση, αυτονόμηση, δημιουργία ισότιμων σχέσεων εμπιστοσύνης εκτός οικογένειας κ.ά..

Το απόρρητο των συνεδριών “σπάει” σε πολύ καθορισμένες περιπτώσεις, όπως π.χ. εάν προκύψει από το περιεχόμενο των συνεδριών κίνδυνος για τη ζωή του παιδιού, όμως και αυτή η ενδεχόμενη τροποποίηση του πλαισίου γνωστοποιείται στο παιδί από την αρχή. Από την άλλη, οι γονείς χρειάζεται να είναι σύμμαχοι στη θεραπεία του παιδιού και συνιστούν απαραίτητα συστατικά στο να διευκολύνουν αλλά και να προστατέψουν την αλλαγή.

Για τους παραπάνω λόγους είναι απαραίτητο να έχουν και οι γονείς έναν ειδικό, με τον οποίον θα συζητάνε τις προκλήσεις της γονεϊκότητας, θα ενισχύονται στους ρόλους τους μέσα στην οικογένεια, θα υποστηρίζονται σε τυχόν μεταβάσεις και θα λαμβάνουν ανατροφοδότηση για την πορεία του παιδιού. Οι δύο ειδικοί (παιδιού και γονέων) βρίσκονται σε στενή συνεργασία.